IUI چیست؟
تلقیح داخل رحمی (IUI) یک روش کمکی برای بارداری است که شامل قرار دادن مستقیم اسپرم در رحم زن در طی تخمک گذاری است و گاهی اوقات با داروهای باروری ترکیب می شود تا شانس لقاح را افزایش دهد. در طول بارداری طبیعی، اسپرم باید از طریق مهبل (واژن)، داخل دهانه رحم، رحم و سپس لوله ی فالوپی که در آن به تخمک می رسد، عبور کند. در IUI، اسپرم فرآوری شده مستقيما در رحم قرار مي گيرد و به سرعت و به راحتي به تخمک مي رسد. IUI گزینه ای ارزان تر و کم خطر تر در مقایسه با درمان های مشابه مانند لقاح آزمایشگاهی است.
نحوه یا نجام عمل IUI چگونه است؟
این روش نسبتا ساده و بدون درد است و تحت نظر پزشک، بدون بیهوشی انجام می‌شود. در این روش معمولا مایع منی به روش خاصی شسته شده و سپس اسپرم های شسته شده از طریق واژن با استفاده از یک کاتترباریک (catheter) به داخل رحم تزریق می‌شود.
در این روش با هدفِ افزایش شانس بارداری، با مصرف داروهای محرک تخمک گذازی، تعداد تخمک‌های آزاد شده در سیکل مربوطه را افزایش می‌دهند. به این منظور با دستور پزشک معالج داروهای محرک تخمدان باید دقیقا با دوز مناسب و در زمان مشخص مصرف گردد. پس از بررسی وضعیت تخمدان‌ها به کمک سونوگرافی و مشاهده فولیکول ها و اطمینان از طبیعی بودن وضعیت بیمار، تزریق (HCG) به منظور آزاد سازی تخمک ها انجام می‌شود.
معمولا IUI حدود ۳۶ تا ۴۸ ساعت بعد از تزریق HCG انجام می‌شود(روش یکبار تزریق)، اما گاهی اوقات بنابر نظر پزشک معالج و برای افزایش میزان موفقیت، دوبار عملIUI به فاصله یک روز انجام می‌گیرد.
با تعیین زمان دقیق انجام عمل IUI و اعلام آن به زوجین، شوهر باید پس از ۵-۲ روز پرهیز از انجام مقاربت، صبح روز تعیین شده برای انجام عمل IUI ، نمونه‌ی اسپرم خود را به آزمایشگاه تحویل دهد. نمونه‌ی اسپرم معمولا به روش خودارضایی (استمناء) و یا استفاده از کاندوم‌های مخصوص که فاقد مواد کُشنده‌ی باشد اسپرم در ظرف استریل که توسط آزمایشگاه در اختیار مرد قرار می‌گیرد جمع‌آوری میگردد. نمونه باید تازه بوده و حتی الامکان در محل آزمایشگاه تهیه شود. نمونه‌ی اسپرم در آزمایشگاه به روش شستشو آماده‌ی تزریق میگردد.
سپس با استفاده از یک لوله ی پلاستیکی نازک به نام کاتتر، اسپرم ها بدرون رحم تزریق می گردند. پس از انجام IUI نیازی به بستری کردن بیماران نمی باشد، اما اکثر پزشکان ۳۰ الی ۶۰ دقیقه بیمار را روی تخت در حالت بی حرکت قرار می دهند. بیمار نیازی به استراحت مطلق ندارد و می تواند کارهای عادی و روزمره ی خود را ادامه دهد. دو هفته پس از عمل IUI آزمایش تست بارداری انجام می شود.
انجام عمل IUI در چه مواردی به بیمار پیشنهاد میگردد؟
این روش اولین خط درمان ناباروری پیش از انجام IVF می‌باشد که در موارد ذیل ممکن است به زوجین نابارور پیشنهاد گردد:
- کم بودن تعداد اسپرم و یا کمی تحرک اسپرمها
- وجود مشکلات مربوط به تخمک‌گذاری در زنان
- وجود ترشحات کشنده اسپرم در دهانه رحم
- بالا بودن تعداد اسپرم‌های غیر طبیعی.
- کم بودن حجم مایع منی.
- وجود آنتی اسپرم آنتی بادی (Anti sperm Antibodies) در مایع منی.
- کم بودن مخاط دهانه رحم
- در مواقعی که موکوس سرویکس بسیار غلیظ است و اجازه عبور به اسپرم را نمی دهد.
- اندومتریوزیس خفیف و یا متوسط
- عدم امکان انزال در درون واژن توسط شوهر در اثر ناتوانی جنسی
- واژینیسم (انقباض غیرارادی عضلات واژن به نحوی که تماس جنسی را غیرممکن می سازد.)
- ناباروری با علل ناشناخته
میزان موفقیت عمل IUI چقدر است؟
میزان موفقیت در IUI ۶% تا ۲۶% در هر سیکل درمان می باشد. موفقیت این عمل به عوامل متعددی بستگی دارد.
مانند
- تعداد و کیفیت اسپرم های شوهر
- سایر بیماریهای زنان
- سن همسر و شرایط فیزیولوژیکی وی
در صورت عدم موفقیت در درمان پس از انجام ۳ تا ۶ بار سیکل IUI ، از سایر روشهای درمان ناباروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) یا تزریق اسپرم به سیتوپلاسم تخمک در محیط آزمایشگاه (ICSI) استفاده می‌شود.
پیگیری‌های لازم بعد ازانجام عمل IUI
۱- معمولا ۶ الی ۱۲ روز بعد از تخمک گذاری ، لانه گزینی جنین در هر قسمتی از رحم می تواند رخ دهد و لازم است ۲ هفته پس ازانجام IUI، تست حاملگی (βHCG) از طریق آزمایش خون انجام شود.
۲- در صورت مثبت بودن نتیجه تست، لازم است پس از ۴۸ ساعت، مجددا آزمایش تکرار گردد. این تست قادر به بررسی روند افزایش هورمون بارداری (βHCG) می باشد.
توصیه‌های عمومی جهت افزایش موفقیت IUI
- در صورت استفاده از شیاف پروزسترون از طریق واژینال مکه معمولا پس از انجام IUI تجویز می شود باید از شنا کردن پس از IUI خودداری شود، در صورت عدم استفاده از شیاف هیچگونه ممانعتی جهت شنا کردن وجود ندارد.
- به شرط آنکه در هنگام IUI بیمار لکه بینی و یا خونریزی نداشته باشد میتواند ۴۸ ساعت بعد از IUI مقاربت جنسی داشته باشد. مقاربت جنسی بعد از IUI، شانس باروری را افزایش می دهد.
- رژیم غذایی خوب، تمرینات ورزشی، عدم استعمال دخانیات و الکل و کاهش مصرف کافئین در زنانی که IUI انجام داده اند، موفقیت باروری را افزایش می دهد.
- مصرف مکمل های بارداری مثل ویتامین ها، بهتر است از روز بعد از IUI آغاز شود.
- در مردان داشتن رژیم غذایی سالم سرشار از آنتی اکسیدان و مصرف مولتی ویتامین تاٌثیرگذار می باشد
- عدم استعمال دخانیات در مردان توصیه می شود.
- استعمال دخانیات با دو مکانیزم ذیل برروی اسپرم موثر است:
1-منجر به تغییر شکل اسپرم ها شده و در نتیجه قدرت نفوذ اسپرم به داخل تخمک را کاهش میدهد.
2-با تخریب DNA در اسپرم ها باعث بروز مشکلات جدی در جنین می گردد.
- نگه داشتن وزن در محدوده مناسب، دوری از استرس
- اطمینان از عدم تماس با فلزات سنگین، حشره کش ها و مواد شیمیائی موجود در حلالها
- استحمام با آب داغ و یا حمام داغ و یا حتی پوشیدن لباس‌های تنگ که منجر به محدودیت در جریان گردش خون در بیضه‌هامی‌شود و در سلامت اسپرمها تاثیر منفی دارد.
- مصرف بعضی از آنتی بیوتیک‌ها میتواند بر روی کیفیت اسپرم تاثیر بگذارد، بنابراین باید با پزشک متخصص ناباروری در مورد مصرف این آنتی بیوتیک‌هااز چند هفته قبل از انجام IUI مشورت شود.
عوارض IUI
بسیاری از خانم‌هایی که عمل IUI را انجام داده‌اند، دردی شبیه انجام تست پاپ اسمیر داشته‌اند. با این وجود عبور کاتتر از دهانه رحم به دلیل امکان ترومای کوچک، می تواند موجب لکه‌بینی، خونریزی و دردهای شکمی گردد. البته بسیاری از متخصصین ناباروری، علت دردهای شکمی را تخمک‌گذاری می‌دانند.