تقریباً از هر هفت زوج یکی از آن‌ها توانایی فرزندآوری ندارند. ناباروری به این معنی است که زوج در مدت زمان یک سال یا حتی بیشتر رابطه جنسی بدون محافظت داشته‌اند اما نتوانسته‌اند بچه دار شوند. در نیمی از این زوج‌ها، ناباروری مرد دست کم نقشی جزئی دارد. ناباروری در مردان می تواند ناشی از تولید ناکافی اسپرم، عملکرد غیرطبیعی اسپرم یا وجود انسداد باشد که از رسیدن اسپرم به دهانه رحم جلوگیری می‌کند. بیماری‌ها، آسیب‌ها، مشکلات مزمن سلامتی، سبک زندگی نادرست و عوامل دیگری ممکن است در ناباروری مردان نقش داشته باشد. عدم توانایی باروری می‌تواند برای مردان استرس زا و ناامیدکننده باشد، اما خبر خوش این است که روش‌های درمانی متعددی برای درمان ناباروری مردان وجود دارد.
دلایل ناباروری مردان
مشکلات مربوط به باروری مردان می‌تواند به دلیل تعدادی از مسائل بهداشتی و درمان‌های پزشکی ایجاد شود که در اینجا به توضیح مختصر این دلایل می‌پردازیم.
- واریکوسل. واریکوسل تورم رگ‌هایی است که بیضه را تخلیه می‌کنند. این شایع‌ترین علت برگشت پذیر ناباروری مردان است. اگرچه علت دقیق ابتلا به واریکوسل هنوز ناشناخته است، اما پزشکان احتمال می‌دهند که مربوط به جریان غیر طبیعی خون باشد. واریکوسل منجر به کاهش مقدار و کیفیت اسپرم می‌شود.
- عفونت. برخی از عفونت‌ها می‌توانند در تولید اسپرم یا سلامت اسپرم اختلال ایجاد کنند یا باعث ایجاد زخم‌هایی شوند که از عبور اسپرم ممانعت می‌کنند. این موارد شامل التهاب اپیدیدیم یا بیضه و برخی از عفونت‌های منتقله از ارتباط جنسی، مانند HIV است. اگرچه برخی از عفونت‌ها می‌توانند منجر به آسیب دائمی بیضه شوند، اما اغلب اوقات هنوز می‌توان اسپرم را بازیابی کرد.
- مسائل مربوط به انزال. انزال رتروگراد هنگامی اتفاق می‌افتد که مایع منی در طی ارگاسم به جای بیرون آمدن به شکل طبیعی از آلت تناسلی، به مثانه وارد شود. شرایط مختلف سلامتی می‌تواند باعث انزال رتروگراد شود. از جمله این شرایط می‌توان به دیابت، آسیب‌های ستون فقرات، داروها و جراحی مثانه، پروستات یا مجرای ادرار اشاره کرد.
- آنتی بادی‌هایی که به اسپرم حمله می‌کنند. آنتی بادی‌های ضد اسپرم همان سلول‌های سیستم ایمنی بدن هستند که به اشتباه اسپرم‌ها را به عنوان مهاجم شناسایی کرده و سعی در از بین بردن آن‌ها دارند.
- تومور. سرطان‌ها و تومورهای خوش خیم می‌توانند به طور مستقیم و از طریق غدد آزاد کننده هورمون‌های مربوط به تولید مثل، مانند غده هیپوفیز، و یا به دلایل نامشخص، اندام‌های تولید مثل مردان را تحت تأثیر قرار دهند. در برخی موارد جراحی، پرتو درمانی یا شیمی درمانی برای درمان تومورها به درمان ناباروری در مردان کمک می‌کند.
- عدم تعادل هورمون‌ها. ناباروری مرد ممکن است در نتیجه اختلالات سیستم‌های هورمونی از جمله هیپوتالاموس، هیپوفیز، تیروئید و غدد فوق کلیوی باشد.
- انسداد در مجاری حمل اسپرم. لولههای مختلفی اسپرم را حمل می‌کنند. این مجاری ممکن است به دلایل مختلفی از جمله آسیب ناخواسته ناشی از جراحی، عفونت‌های قبلی، ضربه یا رشد غیرطبیعی مسدود شوند. انسداد می‌تواند در هر سطح از جمله در بیضه، در لوله‌هایی که بیضه را تخلیه می‌کنند، در اپیدیدیم، در مجاری دفع، در مجاری انزال یا مجرای ادرار رخ دهد.
- مشکلات در رابطه جنسی. این موارد شامل مشکل در رسیدن یا نگهداری نعوظ کافی (اختلال نعوظ)، انزال زودرس، مقاربت دردناک، ناهنجاری‌های آناتومیکی یا مشکلات روانی باشد که در رابطه جنسی اختلال ایجاد می‌کنند.
- جراحی‌های قبلی. برخی از اعمال جراحی ممکن است از داشتن اسپرم در انزال جلوگیری کند. وازکتومی، جراحی بیضه و جراحی پروستات نمونه‌هایی از این جراحی‌ها هستند.
ناباروری در مردان علاوه بر دلایل مذکور ممکن است از علل محیطی ناشی شود. قرار گرفتن بیش از حد در معرض برخی از عناصر محیطی مانند گرما، مواد شیمیایی صنعتی، سموم دفع آفات، علف کش‌ها، اشعه ایکس، قرار گرفتن در معرض سرب یا سایر فلزات سنگین، استفاده مکرر از سونا یا وان آب گرم، نشستن طولانی مدت و پوشیدن لباس تنگ نمونه‌هایی از علل محیطی هستند که می‌توانند به کاهش تولید اسپرم منجر شوند. همچنین استفاده از مواد مخدر، مصرف بیش از حد الکل، استعمال دخانیات، مکمل‌های ورزشی و چاقی نیز می‌توانند بر قدرت باروری مردان تاثیر منفی بگذارند.
درمان ناباروری در مردان
روش درمان بستگی به علت ناباروری دارد. بسیاری از مشکلات باروری مردان با دارو یا جراحی قابل درمان هستند. برای تشخیص علت ناباروری مردان پزشک معالج آنالیز اسپرم و سابقه پزشکی فرد را مورد بررسی قرار می‌دهد. امکان دارد آزمایش خون نیز به منظور تشخیص عدم تعادل‌های هورمونی، عارضه‌‌های پزشکی و مشکلات ژنتیکی تجویز شود.
برای درمان مشکلات باروری مردان از روش‌هایی نظیر مصرف داروهایی که تولید اسپرم را افزایش می‌دهند، مصرف آنتی بیوتیک در صورت اثبات وجود عفونت و مصرف داروهای هورمونی به منظور درمان اختلالات هورمونی استفاده می‌شود. همچنین پزشکان توصیه می‌کنند که از حمام‌های آب داغ طولانی یا استفاده مکرر از سونا پرهیز شود. همچنین از لباس زیرهای راحت و نرم استفاده و از مصرف الکل و دخانیات اجتناب شود. چنانچه این روش‌ها به درمان ناباروری منجر نشود گزینه‌هایی همچون عمل‌های جراحی مخصوص مشکلات باروری مردان، تلقیح مصنوعی داخل رحمی اسپرم یا (IUI) و لقاح آزمایشگاهی (IVF) توسط پزشک مطرح می‌شود
عمل‌های جراحی مخصوص مشکلات باروری مردان
اغلب مشکلات مربوط به ناباروری در مردان با جراحی‌های مختلف درمان‌پذیر هستند. به عنوان مثال واریکوسل یا انسداد مجاری از مواردی هستند که اغلب با جراحی برطرف می‌گردند. چنانچه هیچ اسپرمی در مایع منی وجود نداشته باشد، با عمل جراحی اسپرم مستقیماً از بیضه یا لولههای اپیدیدیم گرفته می‌شود. در ادامه به معرفی اجمالی این روش‌های درمانی خواهیم پرداخت.
روش واریکوسلکتومی (Varicocelectomy)
واریکوسل يا واریس بيضه که شايع‌ترين علت شناخته شده‌ی ناباروری در مردان است، با انجام سونوگرافی و معاينات پزشك تشخيص داده می‌شود. این مشکل با عمل واریکوسلکتومی که رایج ترین عمل جراحی درمان ناباروری در مردان می‌باشد نیز برطرف می‌گردد. در این روش، رگ‌‌‌های اتساع یافته‌ی بيضه قطع شده و مسدود می‌شوند. با گذر زمان و به علت عدم حرکت خون، این رگ‌ها کوچک شده و واریکوسل برطرف می‌شود. این جراحی با ایجاد برش کوچکی بر روی شکم بیمار انجام می‌شود.
روش وازووازکتومی یا وازووازوستومی (Vasovasostomy)
در مواردی که به هر دلیلی در مسیر لولههای اسپرم‌بر فرد انسداد وجود داشته باشد، از روش جراحی وازووازکتومی یا وازووازوستومی (Vasovasostomy) استفاده می‌گردد. در این روش به منظور رفع انسداد، لولههای اسپرم‌بر را مجدداً پیوند داده و رگ وابران را ترمیم می‌نمایند.
در مواردی که خروج اسپرم سالم به طور طبیعی غیر ممکن می‌شود با روش‌هایی همچون کشیدن اسپرم از اپیدیدیم به صورت زیر پوستی یا PESA ، کشیدن اسپرم از بیضه یا TESA ، استخراج اسپرم از لولههای اپیدیدیم یا MESA و استخراج میکروسکوپی اسپرم از بیضه یا میکروتسه (Microdissection TESE) از مرد اسپرم گرفته می‌شود و با روش‌های تلقیح داخل رحمی (IUI) ، لقاح آزمایشگاهی (IVF) و میکرواینجکشن یا تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) که در مقالات آتی به شرح مفصل آن‌ها خواهیم پرداخت، لقاح صورت گرفته و نطفه‌ی سالم تشکیل می‌گردد.جهت مشاوره درمان درمرکز جراحی غزال (دبیر اشرافی سابق) لطفا با ما در تماس باشید